Roemenie – voorchristelijke symboliek in Maramures

Op reis in het noorden van Roemenië in het zogeheten National Park Maramures kom je een andere wereld binnen. Dat wordt, op een nogal modern gedecoreerd vormgegeven toegangspoort duidelijk.

Het lijkt bijna alsof je hier een Afrikaans wildreservaat binnen gaat met zo’n poort of een enorm resort, maar dat is allemaal kunstmatig aangegeven. Interessant vind ik gelijk hoe de houten poort vormgegeven en gedecoreerd is. Het lijkt wel een gigantisch brood met decoratie, maar dat komt door de kleur.

Er staan nogal wat tekens op. Puur decoratie of? Dit wordt mij, onder leiding van een gids, pas de dagen er na duidelijk.

Het vlechtwerk en de vorm waarin deze doorloopt in de symboliek blijkt te worden gezien als een soort van levensboom tree of life teken. De ruitvorm ‘omsluit een waarheid die beschermd en bewaard moet worden.’ Op diverse plaatsen aan weerzijden op de poort zijn ook kruizen te zien. Geen christelijke, maar voorchristelijke. Het kan geen toeval zijn, wereldwijd is dit teken in zwang om het kwade buiten te houden. In dit geval: buiten de poort die toegang geeft tot dit gebied.

Ik raak als vanzelf nieuwsgierig naar dit gebied, ver weg van de stad. Zal ik hier nog iets van het “oude” Roemenië aantreffen? We komen in Botica, “het dorp met de houten huisjes.” We leven inmiddels in 2023 en modernisering heeft zich hier ook aangediend. De als niet geasfalteerde weg er naar toe blijkt sinds een jaar of 5, 6 geasfalteerd. Toch zijn er nog genoeg houten huizen en schuren te zien, zeker als men van de hoofdweg af gaat. Nóg – nog steeds, maar voor hoe lang nog? – zijn vrouwen te zien, zoals je ze in de jaren 80 op het nieuws zag in de rij voor de winkels in het oostblok. Het is dan de generatie 60plus die er nog zo bij loopt. De kinderen lopen al vaak in een jogging- of gewone broek en sportieve schoenen.

Het is altijd boeiend om te zien hoe in het oost Europa wat oud en in onbruik is geraakt met rust wordt gelaten. Bij ons zou zo’n bouwval direct afgebroken worden, maar hier Ruimte en ontbreekt de noodzaak tot opruimen.

Overal in het dorp staan de houten, gedecoreerde poorten voor de huizen. Duidelijk wordt wel, dat de moderne varianten overgedecoreerd zijn. Men heeft alles tegelijk willen verbeelden waardoor het wat carnavalesk wordt. Blijkbaar geldt: hoe bonter hoe indrukwekkender.

Bij een houtbewerker is ook een symboliek te zien, die ik later ook op de poorten herken, zeker de oudere: een zigzagpatroon. Het blijkt zelfs terug terug te voeren op decoratie/symboliek, gebruikt door de zogeheten Cucuteni cultuur uit het neolitische tijdperk, duizenden jaren voor onze jaartelling. Het zigzagpatroon zou de tanden van de wolf voorstellen. Duidelijk een voorchristelijke decoratie om het kwaad buiten de poort te houden. Of de wolf natuurlijk..

In het dorp tref ik, op enkele plekken, nog oudere poorten aan. Ze zijn direct herkenbaar door de veel simpelere vorm en decoratie. Wat ze gemeen hebben is de eenduidige decoratie, de wolfstanden. Blijkbaar was dat, meer dan een halve eeuw terug, de standaard decoratie en symboliek op dit soort toegangspoorten.

Opeens begin ik mij wat af te vragen. Komt deze zigzag decoratie mij niet heel bekend voor uit de romaanse decoratiestijl van de laat 11e en 12e eeuw door heel Europa heen? En is Roemenië niet een romaans land? Is wat Rita Wood, de expert in het duiden van symboliek in romaanse stijl decoratie, te kort door de bocht als zij zegt dat deze symboliek – op, inderdaad, ook, portalen van de kerk – zonnestralen zouden voorstellen. Is deze “wolventanden” symboliek niet véél ouder en is deze “meegereisd” naar landen in het westen van Europa ten tijde van de laat 11e en 12e eeuw en heeft zijn weg óók gevonden in de portalen van romaanse kerken? Het is maar een gedachte.

Duidelijk is wel, dat het platteland, waar men ook komt, nog de binding heeft én herkend met voorchristelijke symboliek. En, in het geval van Roemenië, in een zéér christelijk land. Wat de gedachte opwerpt dat misschien juist het geloof dat andere geloof conserveert, wat wij bijgeloof zouden noemen. Maar wat evengoed natuurlijk geloof is. En, hoe meer een land ontkerkelijkt, hoe meer die symboliek niet (meer) begrepen wordt, of zelfs verdraagt?

Zomaar wat gedachten in één van de boeiende gedeelten van Roemenië, waar ik de komende blogs meer over zal schrijven en laten zien.

De poort tot wat bescherming behoeft én geeft tegelijk de poort tot de denkwereld?