Stonehenge van Nederland !

(artist impression: gemeente Tiel).

Ik ben dól op ontdekkingen. Je zou er een dag mee kunnen vullen met het lezen wat er al niet wordt ontdekt. Nee: dag én nacht.

Met grote trom werd de ontdekking en opgravingen bij een grafheuvellandschap bij Tiel wereldkundig gemaakt, van 4000 jaar oud. Compleet met artist impression.

Zoals wel vaker wordt, wat bijzonder genoeg is van zichzelf, overschreeuwd in Nederland. En in die overdrijving, vaak ook nog geweld aangedaan. Termen als Stonehenge (in Tiel werd geen steen, al dan niet staand, gevonden), heiligdom (daar is ie weer), “rituele weg” – voor de vorm toch nog even tussen haakjes gezet door de schrijvers, een Heilung achtig figuur op de achtergrond in een artist impression (voor de niet ingevoerde: Heilung is een folkrockband die zich, omgeven door dierenvellen, en geweien op het hoofd en wat al niet meer, concerten geeft.)

En ja hoor ! zelfs de viking werd er weer bij gesleurd. Voor de gelegenheid Flipje de viking genoemd. (overbodig: de Vikingtijd/periode viel tussen 750 en 1050 ná Christus).

Zelfs de Volkskrant maakt gewag van ‘indrukwekkend heiligdom’, ‘waar men geheimzinnige ceremonies bedreef’ en ‘misschien zelfs ritueel baadde.’ De centrale grafheuvel van zo’n 20 meter doorsnee ‘vermoedelijk gemarkeerd met palen.’ Een ‘vrouwenhoofd, een put met runderschedels, dierenskeletten en een kostbare speerpunt’ zouden duiden op ‘rituelen.’

Wat buiten kijf staat is, dat de plek meer dan bijzonder is. De positie van de grafheuvels ten opzichte van elkaar en greppel met doorgangen wijzen op het gebruik als zonnekalender. Dat is zeker bijzonder. Dat er een miljoen voorwerpen uit de grond zijn gehaald ook (ik vraag mij af war het leeuwendeel van die miljoen vondsten uit bestaat?) Nog bijzonderder – maar niet typisch Nederlands- is, dat het terrein bebouwd gaat worden als bedrijventerrein. Hele petities en heidense ommegangen worden nu georganiseerd om dit te voorkomen. Men kan het glas ook – meer dan – halfvól beschouwen, en bedenken dat zónder de plannen voor dit bedrijventerrein deze plek nooit onderzocht en dus ontdekt zou zijn. Hoe dan ook vergoot het de kennis van onze prehistorie.

Maar.. maar.. mag het iets nuchterder? Iets realistischer? Die Nederlandse neiging om er van alles bij de haren bij te slepen zie je continue. De film Redbad is maar één van de voorbeelden. De ‘cultusplaats’ in het Springendal in Twente, is ook zo’n klassieker inmiddels. Het artikel in Historiek maakte gewag van ‘“We vonden ter plekke nog meer goud en zilver, en sporen die behoren bij een offerplaats. Een aantal palen op een rij, mogelijk voorzien van heilige tekens of een Wodanskop“.

Toe maar.. een Wodanskop.

Tja, en dan gaat beeldvorming – of is het citymarketing ? – zijn eigen mal creëren en verschijnen de palen, schedels en varianten van een al dan niet Wodan aanroepend personage in de artist impression van Tiel vanzelf. Het daadwerkelijke, onomstotelijke bewijs ontbreekt ten ene male.

Is het deze tijd, dat ontdekkingen zó beschreven en vormgegeven worden? Is het een nieuw soort nationalistisch gevoel, een gemis aan het eigene, nu rituelen over het jaar nauwelijks gevierd worden (ja, zelfs verboden worden)? Zijn we, sinds de industrialisatie en mechanisering van de landbouw, letterlijk, het gevoel met onze bodem kwijtgeraakt en hunkeren we hier naar terug? En wordt iedere vondst uit die bodem direct als totempaal aangegrepen om een nieuwe identiteit aan op te hangen? Omdat we ons steeds minder kunnen identificeren met wat vroeger gewoon was en verbondenheid gaf?

Kunnen de mensen die hier compleet hun hedendaagse identiteit aan hangen, getuige groepen als Heidenen van de Lage Landen op Facebook en social media – niet meer in zichzelf zingeving voelen en hebben deze externe wereld nodig? Ben ik gewoon te nuchter geworden?

Nogmaals: ik vindt het prachtig als er ontdekkingen worden gedaan. Maar ik begrijp niet de beeld en woordwereld die er aan gehangen wordt, een universum van ‘driving to the occasion’ en fantasiewereld creërend en regelmatig soms, bewezen, ronduit de werkelijkheid geweld aandoend. Want dat is wat we zien. Niet wat we menen te zien. Dat onderzoeken is natuurlijk het mooiste wat er is, en mens-eigen.

Ondertussen zie ik vooral een prehistorisch landschap, waar mensen veel intelligenter waren dan gedacht, getuige ook de ontdekking van de Hemelschijf van Nebra, in Duitsland. Lees dat boek, en verbaas u niet alleen over dat verleden, maar hoe deze vondst aan het licht kwam en het ook iets over ons zegt, in onze tijd.

Intelligentie in de prehistorie. Iets wat men in onze hedendaagse tijd nog wel eens verloren lijkt te zijn, getuige de ‘branding’ van deze vondst van nationaal belang.

Ik sluit af met deze, zeer ware én rake, woorden van historicus Han van de Horst, naar aanleiding van het verschijnen van de film Redbad. (in 2018)

‘Als je dan toch bezig bent met een grijs verleden neer te zetten, is het dan teveel moeite om ervoor te zorgen dat het decor klopt? Wordt het daar duurder van? Of ingewikkelder? Nee, het is gewoon een kwestie van geestelijke luiheid.’