Soms, héél soms komt er een nieuw boek uit over, wat we de Vikingtijd zijn gaan noemen, wat écht iets nieuws toevoegt, niet de zoveelste persoonlijke mening van een auteur bevat, zeer prettig is om te lezen én voorzien van (vele) afbeeldingen die je niet eerder zag. Verborgen levens – wat de nieuwste vondsten ons vertellen over de Vikingtijd van Eleanor Barraclough, is precies waar je op hoopt, als je al honderden boeken over deze periode hebt gelezen.
Eleanor Barraclough “schudt aan de vikingboot” door gelijk al van start te gaan met de observatie dat zoiets als dé Vikingtijd niet bestaat. Sinds mensenheugenis is het credo dat de Vikingtijd “begon” anno 793 A.D. met de vikingaanval op Lindisfarne en “ophield” met de Normandische verovering van Engeland in 1066 A.D. Allereerst, zoals ik ook in mijn eigen boek betoog, is dit véél te centralistisch gedacht vanuit Engels perspectief. Zoals Eleanor Barraclough overtuigend betoogt is dat echter niet de enige factor om de gekende “Vikingtijd” als durend van 793 tot 1066 A.D. los te laten.
De gewone bevolking, de gewone mens, waar dit boek precies om draait, hadden geen notie van “een begin” of “een eind.” Wat – terugkijkend – “begint” is een markering achteraf. Een einde is een bijna 900 jaar later gedefinieerd begrip, waar de mensen indertijd niets mee konden en al helemaal niet de gewone burgers die deze tijd beleefden vanuit hun hier en nu. Wat “begint” in 793 A.D. als er een groep met krijgers, begraven bij hun schepen, gevonden worden in Estland en deze strijd gevoerd blijkt te zijn, een 40 jaar eerder, rond 750 A.D. Moeten we dan het begin herdefiniëren of zelfs loslaten? De Orkney eilanden bleven onder Scandinavisch bestuur tot 1468 A.D. De laatste Scandinavische Groenlanders verlieten in de 15e eeuw hun nederzettingen. Zoals al door mij eerder gesteld: wanneer begint een viking een viking te zijn en wanneer houdt hij op dat te zijn. Hetzelfde geldt voor het begrip Noorman. Waren de Normandiërs al geen Noormannen meer, of juist in hun gedrag en wil tot gebiedsverovering wél, aangezien zij er afstammelingen van waren? En als ze dit zich voeleden, hield dat dan op in het najaar van 1066 A.D.?
Hoe het ook zij, de voorwerpen in het boek stelen de werkelijke show. Op een enkele na zijn het met recht nieuwe vondsten, een enkele keer is er eerder over gepubliceerd, vele malen meer worden ze echter aan depots van musea tevoorschijn getoverd en voorzien van vele intrigerende inzichten en vergezichten. Of het nu een houten ski is, paardenvijgen die tevoorschijn zijn gekomen onder het – smeltende – ijs van een gletsjer in Noorwegen, de grootste gefossiliseerde drol uit York, een houten snijplank met decoratie van walruskoppen of een uit walrusivoor gesneden ijsbeer, gevonden in Groenland; Verborgen levens is het cadeau wat blijft geven.
Thematisch onderverdeeld in hoofdstukken als Liefde, Reizen, Thuis, Spel en Onvrijheid laat het ons op reis gaan door de tot de verbeelding sprekende overblijfselen van deze uit Scandinavië afkomstige cultuur die zich gaandeweg, door de eeuwen, verspreidde, plaats nam en of op ging in een vervolg, óf verdween – tot andere culturen – zonder begin en eind – hun plaats overnamen. Hout werd verzameld, het vuur lichtte op, bereikte zijn hoogste punt en werd daarna geleidelijk kleiner. Inderdaad: zoals Eleanor schrijft: de sintels bleven echter nog lang nagloeien.
Ze gloeien tot op de dag van vandaag, met onze verwondering en niet aflatende interesse over deze voorwerpen. Dichterbij – vér weg van de gekende hoofdpersonen van de Vikingtijd – de gewone mens, kwamen we zelden. Verborgen levens is een ode aan hen waar veel te weinig over vastgelegd is – en wordt; de daagse mens. Ogenschijnlijk onzichtbaar in de geschiedschrijving – totdat men zich alleen al realiseert dat zonder alleen al “de vikingvrouw” de Vikingtijd nooit had bestaan. Verborgen levens is daarmee ook een statement tegen de gekende boeken over de Vikingtijd.
Uitermate verfrissend.
Thomas Kamphuis 
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.