Natuurblog 7 december 2023 Kleine zwanen

Wanneer het zo eind november wordt, en de winter in Scandinavië een tijdje op stoom komt, kijk – of beter: luister – ik uit naar de komst van gasten uit het hoge noorden: de kleine en wilde zwanen. Wat het is, laat zich moeilijk in woorden vangen: is het de besliste sierlijkheid van deze vogels. Ze zijn zoveel eleganter dan de geijkte jaarrond voorkomende knobbelzwanen. Omgeven met mysterie en geheimzinnigheid.

Het gebeurt altijd op een avond laat in november dat ik ze eerst hoor. Kleine zwanen trekken dan “gaktoeterend” door de lucht. Eerst denk je: “Ze zijn aan het voetballen bij de voetbalvereniging”, maar snel realiseer je je, dat daar het geluid niet vandaan komt. Je twijfelt nog even “Zijn het toch geen ganzen?” maar dan weet je: die klinken niet zo ijl, zo melancholiek. Vogelbescherming stelt: ‘Toeterend, maar niet zo schel als van wilde zwaan. Ook zacht “hoe…“, haast menselijk.’ Zelf zou ik als variant kiezen: tussen een gans en een kraanvogel in. Het begint vaak met een horen in de nacht, wanneer er een groepje roepend overtrekt, soms recht over ons huis in Westenholte.

In de vlucht onderscheiden de kleine zwanen zich duidelijk van andere soort zwanen door hun snelle, gansachtige vleugelslag.

Of het nu komt door de zeer koude herfst in Scandinavië, of het vroege, zeer hoge water in de uiterwaarden van de IJssel, de dit jaar verschijnen opvallend veel kleine zwanen in de Vreugderijkerwaard. Een paar tientallen kun je er zomaar tegen komen. Het lijkt wel of er ieder jaar meer komen. “Dat was vorig jaar een goede plek, kom mee” lijkt de boodschap wel te zijn.

Soms duiken er ook wilde zwanen op, deze hebben een uitgesproken trompetterend zanggeluid. De eerste keer dat ik mij bewust was van deze wilde zwanen was in 2013 in IJsland, in de hoofdstad Reykjavik. op een avond klonk het mysterieuze getrompetter door de straten rond de stadsvijver, waar ze behoorlijk tam zijn. Het is een vér dragend geluid. Het was een ervaring die ik nooit meer zal vergeten en die ik, verhuisd naar het rivierengebied in het oosten van het land, enkele jaren terug tot mijn grote verrassing wéér mocht ervaren.

Mysterieuzer dan bij kraanvogels. Ze zijn groter dan de kleine zwanen en de gele vlek aan de snavelbasis loopt verder op de snavel door.

De komst van kleine en wilde zwanen staan als geen andere gebeurtenis voor mij symbool voor het begin van de winter. Ik kijk er ieder jaar weer naar uit.