Wat doet een man zodra hij tegen de veertig begint te lopen? Het kan flink ontsporen.. kijk maar naar de film American Beauty met Kevin Spacey in de hoofdrol. Een rijbewijs heb ik nooit gehad, dus een blitse wagen behoefte kende ik niet. Nee, als een man tegen de veertig loopt ontspruit er vaak opeens een onvoorziene hobby. Ik kreeg een onweerstaanbare aantrekkingskracht tot.. voorwerpen uit de Vikingtijd. Waarom de Vikingtijd? Zijn het de specifieke, vaak animalistische, decoratiestijl die doorslaggevend was? Het vage idee van de Spannende Donkere Middeleeuwen? Het feit dat dit soort voorwerpen veel en veel zeldzamer zijn dan bijvoorbeeld Romeinse voorwerpen, die toch duizend jaar ouder zijn? Hoe dan ook: ik ga ik u het een en ander van laten zien. Deze aantrekkingskracht is nooit meer weg gegaan. Mijn Second Love. Zo’n tweede vrouw gaat voorbij.. Ware kunst en daardoor betoverd worden nooit.
De Vikingtijd en de daaruit ontspoorde hobby heeft een cruciale positieve invloed op het doorstaan van mijn midlife crisis gehad. Een mens moet een passie hebben, het leven wordt anders te banaal. Een herhaling van zetten. Groundhog day. Niet wéér die marmot. Halverwege het leven was het tijd de auto met een ferme draai aan het stuur van de weg te rijden. De onderzoeker en kennisvergaarder ontwaakte in mij. Met dank aan de tijd waarin wij leven. Nog maar een goede 20, 25 jaar geleden was er lang nog niet zoveel over de Vikingtijd gepubliceerd, laat staan een collectie voorwerpen te verzamelen.
Een van de eerste voorwerpen welke ik online kocht was deze zogeheten drielobbige broche – op de afbeelding hierboven zoals ik hem kocht, op de afbeeldingen hieronder na conservering en schoon maken. De vorm van dit soort broches is afkomstig van Karolingische zwaardriemverdelers. De verzamelaar moet altijd iets te wensen over hebben, en mijn droom is, om ooit nog eens een echte Scandinavische drielobbige broche te kunnen bemachtigen. Maar wat is deze dan, hoor ik u denken. Wel, dit is een ‘hemmetje van de HEMA’ vergeleken bij de rijk gedecoreerde Scandinavische evenknieën. Geen slecht woord over echter voor dit exemplaar. Het eenvoudig gedecoreerde exemplaar is in Engeland gemaakt onder invloed van de zich daar vestigende Scandinaviërs. Dit is een letterlijke duiding van het in het Engels bestaande begrip ‘Anglo-Scandinavian’ om een specifieke stijl aan te geven die op voorwerpen te zien zijn uit de Vikingperiode, in Engeland teruggevonden worden of daar hun oorsprong hebben.
Wat de decoratie precies voorstelt, is niet met zekerheid te zeggen. Is het een versimplificeerde weergaven van de Levensboom? Had het motief een beschermende betekenis? Was de draagster (al) christelijk, of hing zij het heidense geloof aan? Hoe het ook zij; het ogenschijnlijke florale motief heeft zijn voorganger in de rijk gedecoreerde zwaardriemverdelers uit de Karolingische / Ottoonse tijd in zogeheten acanthus stijl van het vasteland van Europa.
Boven ziet u, hoe deze broche er uit zag toen ik hem kocht. Onder, nadat hij professioneel was behandeld (schoongemaakt). Er komt altijd een betoverend soort laag licht, zo eind september, oktober, die de voorwerpen beschijnen met wat wel ‘strijklicht’ genoemd wordt.
Gevonden in Norfolk is deze bronzen broche is 38.53 mm groot, 8.50 gram en dateert uit de late 9e of vroege 10e eeuw. In Viking identities, Scandinavian Jewellry in England maakt Jane Kershaw een melding van 43 exemplaren van dit type die zijn gevonden. Echter: vele exemplaren zijn fragmentarisch gevonden of zwaar geërodeerd. Dit heeft te maken met a) de bodemcondities in Engeland, waar veel gebruik is gemaakt van kunstmest tast dit bronzen voorwerpen aan b) de mindere kwaliteit van dit type Angel-Scandinavische voorwerpen en dientengevolge kwetsbaarheid van het metaal. De in complete staat zijnde conditie van deze broche, zowel in heelheid als in de aanwezige bevestigingselementen aan de achterzijde, is dus best bijzonder.
Er wordt verondersteld dat dit type broches op het bovenlichaam werden gedragen, gepositioneerd tussen de borst en de hals om zo bijvoorbeeld een shawl bijeen te houden. Maar niet uitgesloten is, dat zij ook op een andere positie werden gedragen – de schouder. Voor zover ik weet zijn er geen drielobbige broches terug gevonden welke nog bevestigd zaten aan het kledingstuk waar zij opgespeld zaten. Kleding vergaat bijna altijd. Het ‘hemmetje van de HEMA’ duiden van de grootte en ogenschijnlijk simpele decoratie van de broche is overigens gekscherend bedoeld. Een (Angel) Scandinavische vrouw – of Saksische vrouw uit Engeland – die deze broche kreeg of kocht, moet er wat trots op zijn geweest en goede sier mee gemaakt hebben.
Als stemmen uit het verleden toch eens tot ons konden spreken..
Thomas Kamphuis 