Wat te doen in de natuur op een zondag 19 september? Het zit nét voor de grote najaarstrek van de vogels, het is – alweer – prachtig weer en er staat een wind uit het noordoosten. Zouden er al kraanvogels te zien zijn, op trek, als eerste voorhoede? Het wordt een relatief klein rondje vandaag – 4,5 kilometer – waar dan tóch weer meer te zien is dan je van tevoren verwachtte. Op naar het Haaksbergerveen..
Al vroeg tijdens de wandeling zie ik vliegenzwammen, wat vroeg is. Wat voor dier er van dit exemplaar gegeten heeft is niet duidelijk, maar als de rode hoed eenzelfde hallucinant effect heeft als op de indianen, die deze paddenstoel aten om in trance te raken..?
In het najaar worden hier met enige regelmaat overtrekkende kraanvogels gezien, maar ja, je moet dan net geluk hebben. Vanmiddag zien we ze niet. Het is zelfs stil in de lucht – het zal met het tijdstip van de dag te maken hebben. Heel ver weg is wel een raaf te horen.
Wat gelijk weer op valt is, hoe droog de bodem nog, of alwéér, is, hier in het uiterste oosten van het land. Je leest dan dat het de zonnigste week in september is, sinds er gemeten wordt. Het lijkt, na ook al het zonnigste voorjaar, normaal maar is dat natuurlijk niet. De groene kikkers nemen het er van in de nog wel met water gevulde poelen van het veen.
Even later zie ik een grotere poel, waar je je zó kan voorstellen dat er kraanvogels overnachten. Er broeden steeds meer kraanvogels in Nederland, maar ze hebben het niet makkelijk. Het voorjaar met zijn steeds grotere droogte doet poelen en vennen opdrogen in hun broedgebied, waardoor roofdieren zoals bijvoorbeeld de vos, het nest kunnen bereiken. Anderzijds is de mens iets teveel met zijn ‘hands-on’ gedrag bezig en wil zelfs met een plots gesignaleerd kraanvogel jong op de foto (!). Dit jaar zijn er hordes meer mensen de natuur ingetrokken, met dit soort bijeffecten. Hoog tijd om bepaalde stukken af te gaan sluiten, zoals elders ook gebeurd in gebieden.
Wat op valt is dat er al vroeg herfstkleuren verschijnen dit jaar. De droge grond en een – tot nu toe – droge september werken dit in de hand. Met name berken zijn al verassend geel gekleurd. Het zijn bomen die, net zoals beuken, esdoorns, lijsterbes en dennen, slecht tegen de droogte kunnen. Eigenlijk zoals het merendeel van de bomen die we in de natuur zien staan. De droogte wordt niet meer ingelopen door een natte winter als het daarop volgende voorjaar wederom kurkdroog is. Als je ziet, hoeveel schade er aan bomen is ontstaan, alleen al afgelopen 3 jaar, durf je al helemaal geen voorstelling te maken over hoe de natuur er over 5 jaar uit zal zien. Vaak een optimist, ben ik in dit opzicht pessimistisch gestemd. Het is allemaal – extreem snel – aan het veranderen.
Omdat in deze tijd zo langzamerhand met de maisoogst begonnen wordt, heb je ook meer kans om kraanvogels te zien op de braak gekomen landen.
Wat mij opvalt is, dat er in het voor de rest enorm schoon geoogste land, twee maisplanten zijn blijven staan. Vroeger liet men bewust een hoekje of een garf staan, als oogstoffer voor de een of andere voorchristelijke god.
Opeens laat een grenssteen uit de 18e eeuw zien dat ik precies op de grens loop. Met deze grensstenen werd voor eens en voor altijd het gebied en zijn grenzen gemarkeerd na eeuwenlange strijd tussen de hertogdom van Gelre en de bisdom van Munster. Zo’n steen was blijkbaar voldoende: men had geen hek of grenswachten nodig.
Even verderop zitten roodborsttapuiten in een ogenschijnlijk verloren struik op een onbewerkt stuk land. Het is verbazend hoe veel roodborsttapuiten je tegenwoordig kan zien, terwijl het met de ‘gewone’ tapuit helemaal niet goed gaat. De ene soort past zich blijkbaar aan en verandert zijn gedrag waar dat nodig blijkt.
En tja, dan wel geen kraanvogel gezien – dat komt volgende maand wel goed in het het Diepholzer Moor – maar als je bij zo’n typische én authentieke Twentse boerderij eindigt, met stiepelteken, Bentheimer steen waterput en vakwerkschuur kan de dag voor mij niet stuk.
Ja, wie zou hier niet willen wonen…
Met een blik op een verkleurende beuk is het weer op huiswaarts aan. Even is er het spontane idee om naar het bovengenoemde veengebied in Duitsland door te rijden, maar de paspoorten liggen thuis en je weet niet hoe streng ze hier op zijn in deze tijd.
Wat in het vat zit, verzuurt niet.
Thomas Kamphuis 