Eénmaal in mijn jeugd zag ik deze – mysterieuze – vogel. De zomertortel, want over deze vogel heb ik het, zag ik eens in een den in het Westduinpark in Den Haag. Het moet ergens begin, of hooguit midden jaren 80 zijn geweest. Hij is – ook daar – al vele jaren niet meer te zien: hooguit op de voorjaarstrek, overvliegend, voor wie heel goed oplet.
De zomertortel hier gefotografeerd, zag ik in mei in Andalusië in Spanje. Daar kun je hem nog geregeld horen en, als je geluk hebt, zien. Uitermate schuw, want: continue bejaagd in het Middellandse Zeegebied, hoor je hem eerder dan je hem ziet. Het maakt deze duif totaal anders dan alle andere, veel luidruchtiger en zichtbaar aanwezig zijnde duivensoorten.
In de vroege morgen of tijdens een lome namiddag kun je opeens het dromerige – tóerrrr-tóerrrrr-toerrrr-toerrrr – horen in een stuk land met kleine struiken en bomen, of in een boomgaard. Het geluid draagt ver, en instinctief krijg je de neiging te onderzoeken waar dit geluid vandaan komt. De zomertortel is echter enorm alert en vaak eindigt het geluid alweer als je te dichtbij komt. De meeste kans maak je nog hem ’s avonds van ver weg op een elektriciteitsdraad te zien zitten, zoals hierboven. Met een kijker zie je hem dan nog het beste. Alle andere keren blijft het bij dat mysterieuze, weemoedige geluid. De zomertortel lijkt altijd eenzaam.
In Nederland is het inmiddels treurig gesteld met zijn aanwezigheid. Ja, hier en daar (Texel, Zeeland, dichter bij Zwolle zit er een enkele in de Duursche Waarden) is nog een enkele te zien, maar het is een zeer zeldzame verschijning geworden door de gekende oorzaken: de jacht in het zuiden, de intensief geworden landbouw, het gebrek aan kruidenrijke akkertjes en daarmee voedsel.
Maar: ook hier kunnen we wat doen als natuurliefhebber. De Vogelbescherming is een heuse Operatie Zomertortel begonnen, waarmee het tij gekeerd moet worden. Een donatie zorgt er voor dat er voedselveldjes voor de zomertortel kunnen worden aangelegd en een basisvoorwaarde voor het behoud en de terugkeer van meer zomertortels een kans krijgt.
Wie weet breekt dan de dag weer aan dat we deze mysterieuze en mooiste onder de duiven, soort weer terug zien in iedere provincie. Een ontmoeting, welke de ware vogelliefhebber nimmer zal vergeten.
Deze vogel laat zich niet eenvoudigweg zien, maar openbaart zich. Hem zien voelt bij mij iedere keer alsof je een enorme schat vindt. Eén waarnaar je in het voorjaar en zomer iedere keer weer op zoek naar gaat. In de stille hoop..
Thomas Kamphuis 