In dit blog laat ik een mes- of zwaardschede uiteinde (sier)beslagstuk uit de (late) 11e eeuw of 12e eeuw zien welke in Engeland gevonden is. Voorwerpen in deze – romaanse – stijl, gevonden in Engeland worden ook wel Angel-Normandisch genoemd. Het betreft voorwerpen, die toegekend worden aan een specifieke, korte tijdsperiode tussen 1070 A.D en 1200 A.D.
Het voorwerp, van brons, meet in werkelijkheid 2,5 cm in de lengte. Het type voorwerp in zichzelf uit deze specifieke periode is al hoogst zeldzaam en uniek in deze – hele – kwaliteit. In het Portable Antiques Scheme van Engeland wordt slechts één vergelijkbaar beslag genoemd. Steven Ashley schaart dit type objecten onder ‘Anglo-Norman elite objects from castle and countryside’.
Onder invloed van de Normandiërs welke 1066 A.D. Engeland binnen vielen kwam een geheel nieuwe architectuur en stijldecoratie in steen en metaal mee. Kleine en grote kerken en enorme kathedralen (Durham) werden gebouwd en voorzien van beeldhouwwerk in de romaanse stijl.
Op het brons beslag wordt de Bijbelse voorstelling weergegeven van Samson, David of zelfs Hercules die in gevecht is met een leeuw. Samson overwon zo het kwaad. Blijkbaar moest tot uitdrukking worden gebracht dat het sterkste dier overwonnen moest worden, de leeuw. Maar de precieze gedachtegang blijft ons natuurlijk onbekend, 800 tot 950 jaar na dato. Steven Ashley stelt in zijn artikel in het boek Castles and the Anglo-Norman world dat ‘However, the beast could also be interpreted as a fox or even a stag.’ Dit moet echter indertijd geweest zijn op basis van de toen bekende, incomplete vondsten van dit type. Het complete type hier laat in mijn ogen duidelijk een leeuwfiguur zien. Vaak werd ook gedacht dat het een rijder op een paard was, maar dat kan ook naar als zijnde onwaarschijnlijk verbannen worden. Wél is het zo, dat er qua stijl soortgelijke mes- of zwaardbeslag stukken zijn gevonden waarop duidelijk een (Normandisch ogende) ridder op een paard afgebeeld staat.
Afbeeldingen van leeuwen zijn afgeleid van manuscripten uit de 11e eeuw en zijde en textiel uit Centraal-Azië, China en het toenmalige Byzantijnse Rijk. Ze komen ook voor in de beneden rand van het Tapijt van Bayeux, op Normandische dynastieke graftombes in Palermo op Sicilië en op de voorburcht van Norwich Castle. Leeuw afbeeldingen hebben een koninklijke connectie. De leeuw werd geassocieerd met de koning in ieder geval vanaf het koningschap van Henry II (1133 A.D. – 1189 A.D.).
Steven Ashley concludeert dat ‘The fashion of exotic patterns and figures among the Anglo-Norman elite displays cultural influences from the wider Norman world and beyond. The insecurities and uncertainties of everyday life may also be reflected in the dual roles of beasts depicted on a range of objects, from dress assecoires to sculpted stone, as both markers of status and in an apotrapaic role as guardians of person and place’
Apotrapaisch betekent dat het bedoeld is om het kwaad af te weren. Blijkbaar was, onder het nieuwe geloof, het nog net zo hard nodig je voor onheil af te weren. Een blind geloof in God, gespeend van allerlei onheil afwerende symbolen bestond er nu ook weer niet. Blijkbaar. De kerk geloofde immers in de duivel.
Thomas Kamphuis 