Vorig jaar nam ik u al mee naar de mysterieuze griel. Lang verwacht, nooit gedacht, toch gekomen. Eindelijk zag ik mijn eerste griel. Ik kocht gelijk het boek De Griel – Kroniek van een spookvogel, maar zoals dat gaat duurde het een tijd voordat ik aan het lezen er van te kwam. Van de bijna 300 bladzijden ben ik pas op pagina 67, maar ik kan al niet na laten mijn ver- en bewondering er over uit te spreken.
This is how it should be done – zoals ze in Engeland zouden zeggen. Kroniek? Jazeker. Voluit. De Gouden Standaard hoe een boek over een vogelsoort beschreven zou moeten worden. Wát een sfeer. Plotwendingen als in een thriller. Mysterie. Suspense. Neem alleen al de kadertekst op bladzijde 53 met de kop: De geheimzinnige nadagen van de griel bij Bergen en Schoorl. Zwart wit foto’s welke een totaal verdwenen Groenlands achtig duinlandschap laten zien. Stikstofvrij. De laatste der Mohicanen.
Toegegeven, de griel leent zich als weinig andere vogels hier zo voor. Als broedvogel al generaties verdwenen uit onze – toen nog woeste – duinen. Af en toe trekt er een door, in de lente vaak en voelt men – als grielliefhebber – weer die onbestemde grielpijn. Hoe dan ook is er één zien zoiets als Rome zien en dan sterven, dus het hoogst haalbare is al bereikt.
Terug naar Het Boek. Bestaat er een overtreffende trap voor minutieus? Het moet, wederom, het Engelse painstakingly zijn. Tergend minutieus is een fraaie Nederlandse vertaling. Wat is Engels toch rijk. Het begint al met de namen die er voor de griel door de eeuwen heen gebruikt zijn. Doornsluiper. Landwulp. Wat door de hele – bijkans wetenschappelijke – tekst heen op valt is de stiff upperlip, terloops beschreven feiten. De griel, mysterieus? De perceptie vanuit het heden. Hij was gewild, de griel. Door een verrekijker bekeken was niet genoeg. Net zoals postzegels werden ze, u leest het goed, verzameld. Dead or alive. Dood verdwenen ze in verzamelingen, obscure archieven. Wordt er van een nest kond gedaan, dan wordt dit gelijk ‘vastgelegd’ door de eieren uit het nest te halen. Zo blijkt meerdere keren. De griel werd zelfs als huisdier gehouden om ’s nachts het ongedierte rond het erf weg te houden. Je gelooft het pas als je het leest.
Er komen verschillende landschappen en hun ontwikkeling ter sprake, en hoe het toch kwam dat door de verandering van landschap, de griel verdween. Alles goed en aardig, maar ik heb nog nooit zoveel dode grielen en verzamelde eieren in een boek over een vogelsoort gezien. Het kan nog komen hoor, na bladzijde 67, maar het wordt allemaal nogal stoïcijns opgeschreven. Zo zeldzaam als de griel was – op het hoogtepunt toch echt niet meer dan enkele tientallen paartjes in de duingebieden, met illustere namen als Donderhoek, Strontige Pan, Wolfsveld, Spinnenkoppenvlak en Verbrande Pan, zo rijk “gedocumenteerd” is de soort. Toch wat ál te lijfelijk, komt mij voor.
De griel, de Nederlandse dodo. Totdat je hem ziet, ergens verdwaald op een veld, tijdens de trek. Dan wordt er iets aangeraakt in het diepste wezen van de vogelaar. Bijna religieus. Ooit kwamen ze voor in een gebied van de Scheveningse Bosjes in Den Haag tot waar nu de Javastraat ligt. Totdat ze daar ook in een net gevangen werden. Tuurlijk.
Er is beslist iets verloren gegaan. Wat had de griel hier eigenlijk te zoeken met die grijpgrage grielfanaten? Met onversaagde moed delfde hij uiteindelijk het onderspit.
Weggevangen, geraapt of wat dies nog meer zijde. Beter 10 vogels in een archief dan 1 in de lucht.
Daar moet nog maar eens een boek over geschreven worden.
Thomas Kamphuis 