De titel van dit blog is een een uitspraak van een slimme – kleinschalige – boer Herman bij mij in het buitengebied van Spoolde.
In het kader van het stikstofdebat enige ‘wenken’ aan kabinet én boer.
- Wees transparant en duidelijk. Wat bovenstaand bericht aan gaat: wisten de protesterende boeren in Stroe dat dit een van is/was ? Overigens: dit nieuws blijkt nu weer een misverstand te zijn. Vertel het eerlijke verhaal: een deel van de boeren moet weg, niet alleen ‘om de natuur’ maar ook voor woningbouw. Dat is niets nieuws, maar het helpt om dat concreet te benoemen. De land- en tuinbouw neemt nu tweederde van het oppervlak van Nederland in beslag. 48% van Nederland wordt voor de veeindustrie gebruikt. Nederland is niet vol – Nederland is vol van land- en tuinbouw. Puur qua ruimte gezien neemt de land- en tuinbouw een enorm deel van Nederland in beslag. Dat krijg je als je wereldexporteur wilt zijn op een klein oppervlak. Nederland exporteert 70% van zijn producten naar het buitenland. 30% van de landbouwimport blijft in Nederland, waarbij 17% direct bestemd is voor Nederlandse consumptie en 13% wordt geconsumeerd na verwerking in Nederland.
- Nederland heeft zich op een veel te klein oppervlak de rol van wereldspeler aangemeten – landbouw, Schiphol, Tata Steel. Dat nu eindelijk de grenzen aan deze waanzin in zicht komen is een opluchting voor velen (bijvoorbeeld de directe omgeving). CO2 zorgt voor een almaar doorstijgende temperatuur, stikstof verzuurt de grond, drijfmest en raaigras verdrijven ieder (insecten en ander) leven in enorme delen van ons land.
- Waarom gebruikt men raaigras? Het is mij vanuit dierenwelzijn nog steeds een raadsel. Koeien eten het puur voor de productie. Veel liever eten ze kruidenrijk natuurlijk gras, wat ook nog eens veel voedzamer is. Wil je de natuur, zoals deze van zichzelf voor kwam in Nederland tot een jaar of 30, 40 terug, zo snel mogelijk op de been terug brengen, schaf dan resoluut dit raaigras af en breng kruiden- en bloemrijk grasland terug in de weilanden.
- Waarom gebruikt men ook alweer drijfmest? Vroeger werd de vaste stalmest (met stro) op een mesthoop apart gehouden van de gier die in een gierkelder werd verzameld. Om arbeid te besparen is men veelal overgegaan op de opslag van drijfmest in een mestput. Mestinjectie is een manier van bemesten van landbouwgrond waarbij drijfmest direct in de bodem wordt geïnjecteerd. Op deze wijze wordt uitspoeling van de mest, ammoniakvervluchtiging en stankoverlast beperkt vergeleken bij oppervlaktebemesting. Het is tijdsbesparend omdat de mest niet ondergewerkt behoeft te worden. In België en Nederland is het verboden drijfmest over de bodem te verspreiden, behalve als ze binnen twee uren ondergewerkt of ingefreesd wordt.
- Door milieuchemici wordt betwijfeld of mestinjectie een gunstige invloed op de ammoniakuitstoot heeft. Op een korte tijdschaal lijkt mestinjectie de ammoniakuitstoot kort na het uitrijden van drijfmest te verlagen of te vertragen. Op een termijn van enkele weken tot een jaar heeft mestinjectie een veel kleinere of mogelijk bijna geen invloed op de ammoniakuitstoot.
- De hoeveelheid neerslag, de pH van het regenwater en de concentraties van stikstofoxiden, koolstofdioxide, zwaveloxiden en andere zuren in het milieu zijn waarschijnlijk bepalend voor de ammoniakuitstoot op langere termijn. De ammoniak die na het uitrijden van de mest niet uitgestoten wordt verdwijnt waarschijnlijk dieper in de bodem. Daardoor raken als gevolg van de mestinjectie het grondwater en het drinkwater op langere termijn sterker met ammoniak vervuild.
- Even tussendoor terug naar “mijn” boer Herman, die zijn mest nog, heel ouderwets, heel diervriendelijk, uitrijdt over zijn land. Het verdwijnen van vogels en insecten in het land wijt hij aan het veranderde landgebruik. De drijfmest voedt de grond (en verzuurt deze) en het raaigras (waar geen bloem bloeit en geen insect in rondkruipt omdat er niets te vinden is) in plaats dat deze het (insecten/vogel)leven bóven de grond voedt. De mestinjectie bij het uitrijden van drijfmest zorgt er bovendien voor dat de wortel – en bodemstructuur van gras en grond beschadigd worden. Boer Herman heeft 15 koeien, witruggen, en lacht al die grote boeren uit. ‘De koeien zijn van mij, die van die grote boeren van de bank’. De boer heeft zich tientallen jaren gek laten maken door overheid én de bank.
- Dat is nu niet zozeer een probleem van de bank – die redt zich altijd wel – maar wél van de overheid. Die heeft zelf een imagoprobleem veroorzaakt, wat ik beeldend vergelijk met een vader, van wie alles mocht, ja, zelfs móest en van wie nu opeens dingen niet meer mogen. Dat botst. Dat wordt een cultuuromslag die járen en járen gaat duren. Je kunt niet mensen sloffen sigaretten gratis laten oproken, links en rechts sigaretten neerzetten en ze zelfs actief in de mond duwen en dan opeens zeggen ‘dat het zo niet langer kan’. Wat dat aan gaat is de overheid een stal die zichzelf nu moet uitmesten (landbouw, Schiphol, Tata Steel).
- Genoeg feiten. Wat nu te doen? Hieronder een paar ‘quick-wins’ / aanbevelingen..
- STIMULEER/BELOON boeren DIRECT die biologisch gaan boeren.
- STIMULEER/BELOON boeren DIRECT die in plaats van raaigras kruidenrijk grasland gaan inzaaien.
- STIMULEER/BELOON boeren DIRECT die hun mest weer bovengronds gaan verspreiden in plaats van drijfmest te gebruiken.
- STIMULEER/BELOON boeren DIRECT om kleinschalige landschapselementen terug te brengen in hun land. Een bloemen- en kruidenstrook van minimaal 7, liefst 10 meter aan twee zijden van het land. Het terug aanbrengen van houtwallen – welke ooit fungeerden als natuurlijk vee- en landafscheidingen tussen het land. Meidoorn, sleedoorn, vlier, braam. Creëer zogeheten ‘overhoekjes’ in de hoeken van het land. Rommelhoekjes waar leven zich in kan vestigen. Natuur is geen Natura 2000 gebied of onzinproject wat niet werkt (tenzij je het over de Wadden of de Biesbosch hebt). Natuur is dát gene wat tot 30, 40, 50 jaar terug van nature voorkwam in ons landschap. Zoals hierboven beschreven. Daar is heel snelle winst te behalen.
- STIMULEER/BELOON boeren DIRECT die wisselteelt gaan toepassen (stroken landbouw, variatie, een stuk land ook eens een jaar ongebruikt laten en daar kruiden- en bloemenmengsel op zaaien).
- STIMULEER/BELOON boeren DIRECT die bovenstaande dingen doen of op orde hebben om nog maar 2 keer per jaar te maaien. Een eerste keer half juni, een tweede keer in augustus. Wat daarna nog groeit / fungeert als (deels) overwinteringsplaats voor insecten.
- STIMULEER/BELOON supermarktketens DIRECT voor het verkopen van biologische producten voor een prijs waarvan de boer direct profiteert. Mensen zijn volgens mij bereid een kwartje meer voor de melk te betalen als deze biologisch geproduceerd is. Het zijn allemaal producten die dagelijks verkocht worden en dus vanzelf gekocht worden. Als men een tig bedrag bereid is te betalen voor een pakje sigaretten of een pakje shag, waarom dan niet voor de melk enz. ? De overheid moet zich hierbij opstellen als een rups. Het is de kont die de kop voortduwt. Het leven is niet ‘voor weinig’ of ‘nagenoeg gratis’ – daar zijn we inmiddels allemaal wel achter, en dat geldt ook voor landbouwproducten. Maak van vlees weer wat het ooit was en moet zijn: een luxe- én kwaliteitsproduct waarvan je lang niet zoveel hoeft te eten als de kwaliteit maar goed is.
- STIMULEER/BELOON boeren die hun producten zo dicht als mogelijk waar ze geproduceerd worden, verkopen.
- Daarná:….. wees eerlijk tegen boeren die om reden van omvang/de grote uitstoot/weigering om anders te willen gaan boeren/woningbouw niet willen vertrekken. Bied ze een riante vergoeding aan om een ander bestaan op te bouwen – want daar zit hem de pijn: de boer ervaart zijn beroep als zo mogelijk het laatst vrije – en bestem dat stuk land dan bewust voor woningbouw. Ook weer – zo kleinschalig mogelijk – Nederland zit niet te wachten op Vinex wijken 2.0.
- Kortom: dwing af wat decennialang scheef gegroeid is en dwing het fatsoen bij jezelf af om de boer te belonen en niet te straffen voor gedrag wat jarenlang beloond en zelfs verplicht werd. Van overheidswege. Hou op met de hele wereld te bedienen. Hou op met vlees te exporteren en veevoer te importeren. Laten we, met zijn allen ophouden, met het gesjouw met van alles. Het leven wordt er beslist niet armer van, de omgeving mooier en evenwichtiger verdeeld. Vroeg of laat is het geen stikstof maar de waterkwaliteit die ons de das om doet. Waar u en ik al een steeds groter deel van ons inkomen aan betaalt om dat water schoon te krijgen.
- En een wenk aan de boer: sta open voor dit gesprek. Er is een wereld te winnen en Nederland komt niet om van de geeuwhonger: er wordt – meer dan zat – genoeg geproduceerd om onszelf te voeden. Verandering kan ook uitdagen, rust brengen in de uitoefening van je vak en ook nog eens je omgeving mooier maken.
- Succes overheid én boer. In die volgorde.
Thomas Kamphuis 