Grote opwinding onder geleerden en anderszins geïnteresseerden in de Vikingtijd: er is een viking helm ontdekt! Nu ja, ontdekt..
In de jaren 50 van de vorige eeuw in Chapel Yard, Engeland tijdens rioleringswerkzaamheden vond men in met water gevulde bodem een helm. Onduidelijk is, wat men er toen van dacht, maar uiteindelijk werd hij in 2012 tentoongesteld in het Preston Park Museum in Stockton. De ouderdom van de helm leidde tot veel discussie – en online, op Facebook bijvoorbeeld, nog steeds. Sommigen beweren dat de helm uit de zogeheten Vendel-tijd komt, wat wijst op een oorsprong uit de 8e eeuw. Aan de Universiteit van Durham is echter grondig onderzoek gedaan en dit leidde tot de conclusie dat het een Angel-Scandinavische helm uit de Vikingtijd betreft uit de 10e eeuw. Zelf meen ik ook, dat de totale afwezigheid van welke vorm van versiering en decoratie dan ook, het rudimentaire karakter en ontwerp van de helm deze in de Vikingtijd plaatst.
Onderzoek
Het onderzoeken van de helm was een delicate kwestie omdat het dunne ijzer van de helm zeer gevoelig geworden was voor corrosie. Aanvankelijk gelegen in met water afgesloten grond, kon de helm optimaal bewaard blijven in de bodem, maar door de eeuwen heen was dit veranderd en begon de helm te corroderen. Het is toeval en geluk dat men deze helm in de jaren 50 vond in nog goeddeels bewaarde staat.
Als men diverse re-enactment gezelschappen vandaag-de-dag ziet welke de Vikingtijd willen doen herleven, kan men licht denken dat ieder viking met zo’n helm liep. Dit is geenszins het geval geweest. De een liep zonder hoofdbedekking, de ander met een – verstevigde – leren hoofdbedekking, en ja, er zijn vikingen geweest die met zo’n – wat we nu vinden karakteristieke helm ten strijde trokken, of zich verdedigden. De enige helm die hiervoor gevonden is, en die in algemene overeenstemming, als een Scandinavische helm uit de Vikingtijd beschouwd wordt, is de helm van Gjermundbu, bij Ringerike in Noorwegen in 1943 gevonden. Dit is de moeder aller vikinghelmen waar kopieën op gebaseerd zijn. Uit het midden en oosten van Europa zijn nog enkele helmen bekend, die ook met de Vikingtijd in verband gebracht worden, maar wellicht hebben deze een Slavische oorsprong. En noem een Slavische krijger geen viking.. of u raakt verzeild in een Poolse landdag qua discussie zonder eind.
Onzichtbaar
Hoe kan het nu, dat er zo weinig helmen uit de Vikingtijd terug gevonden zijn? Het antwoord lijkt simpel: ze zijn van ijzer, en net zoals met zoveel type ijzeren voorwerpen, zijn deze gecorrodeerd en uit de aardbodem verdwenen. In mijn opinie is het én, én. Een ijzeren helm was beslist geen modelletje van de Hema, en voorbehouden tot een zeer select gezelschap krijgers, zeker voordat de hoge middeleeuwen zijn intrede deden. Aan de andere kant moet men ook niet overschatten wat er allemaal archeologisch onderzocht is. Er ligt nog een schat aan informatie verborgen aan overblijfselen uit de Vikingtijd, zoals alleen al de vele vondsten van de laatste 20, 25 jaar laten zien. Amateurdetectie is hier vaak credit aan, mits men zijn vondst goed laat vast leggen. Nog in 2003 werd in een Engels boek met type en soorten voorwerpen van de steentijd tot nu, voorwerpen uit de Vikingtijd uiterst zeldzaam genoemd. Archeoloog Julian Richards omschreef toen nog ‘the Vikings themselves can be elusive to the archaeologist’.
Dit nu, is wel gewijzigd de afgelopen decennia, maar voorwerpen uit deze bijzondere tijd van onze geschiedenis blijven, soms uiterst, zeldzaam.
Thomas Kamphuis 